Gruczoł nadnerczowy, czyli nadnercze jest niewielkim narządem znajdującym się nad nerką – stąd właśnie pochodzi jego nazwa. Jest jednym z kluczowych gruczołów ciała człowieka, który odpowiedzialny jest za produkcję wielu ważnych hormonów. Niestety, jest podatny na schorzenia, które mogą skutkować w zaburzeniu gospodarki hormonalnej organizmu.
Czym są nadnercza?
Nadnercza to dwa gruczoły położone przy nerkach – na ich górnym biegunie. Składają się z części rdzeniowej i korowej, z których każda wytwarza inny typ hormonów. Prawe nadnercze ma trójkątny kształt, podczas gdy lewe jest zakrzywione w kształcie półksiężyca. Razem ważą około 20 gramów, dlatego nie są duże.
Są to narządy, których prawidłowa praca ma duże znaczenie dla całego organizmu, ze względu na to, że są one odpowiedzialne za wytwarzanie hormonów. Hormony te oddziałują niemalże na każdą tkankę, dlatego też nadnercza pełnią bardzo ważną rolę.
Jakie hormony wytwarzają nadnercza?
Nadnercza odpowiedzialne są za produkcję kilku hormonów, w tym niewielkich ilości hormonów płciowych.
Hormony wytwarzane przez nadnercza:
- mineralokortykosteroidy, do których zalicza się aldosteron – hormony zaliczane do grupy sterydów, które odpowiedzialne są za prawidłową gospodarkę wodno-mineralną, w tym także za pracę układu moczowego
- glikokortykosteroidy, do których zalicza się kortyzol – hormony sterydowe, kortyzol jest tak zwanym „hormonem stresu”, który ma działanie przeciwzapalne, zwiększa stężenie glukozy we krwi, odpowiada za działanie mięśni, rozkład kwasów tłuszczowych
- hormony płciowe w małych ilościach, w tym androgeny – są to hormony płciowe męskie, do których zaliczają się dehydroepiandrosteron (DHEA), z którego powstają androstendion i testosteron
- katecholaminy – zaliczają się do nich adrenalina, noradrenalina i dopamina, są powiązane ze stresem, wysiłkiem fizycznym, podnoszą ciśnienie krwi, przyspieszają akcję serca, zwiększają poziom glukozy w sytuacjach stresowych
Wobec tego nadnercza są kluczowymi narządami wydzielniczymi dostarczającymi istotne hormony, które odpowiedzialne są między innymi za zachowanie w sytuacjach stresowych, powodując mobilizację organizmu do działania.
Choroby nadnerczy
Nadnercza narażone są na schorzenia, które zaburzają ich prawidłowe wydzielanie, dlatego też mogą one powodować zmiany w całej gospodarce hormonalnej organizmu.
Do najczęstszych chorób nadnerczy zaliczają się:
- zespół i choroba Cushinga
- choroba Addisona
- zespół Conna
Zespół i choroba Cushinga
W przebiegu tych dolegliwości dochodzi do nadczynności kory nadnerczy. Gdy przyczyną są nadnercza, jest to zespół Cushinga, natomiast wtedy, gdy nadczynność wywołuje przysadka mózgowa, jest to choroba Cushinga. Choroba ta może pojawić się na skutek stosowania sterydów.
Objawami zespołu i choroby Cushinga są głównie otyłość z tkanką tłuszczową gromadzącą się w okolicy twarzy, łojotok, trądzik, nadciśnienie, problemy z miesiączkowaniem.
Choroba Addisona
To niedoczynność kory nadnerczy, która objawia się niewystarczającą ilością produkowanych przez nią hormonów. Przyczyną jest zazwyczaj autoimmunologiczne zapalenie kory nadnerczy.
Objawy tego schorzenia to głównie osłabienie, zasłabnięcia, obniżenie siły mięśniowej, chudnięcie, niedociśnienie, nudności, wymioty, utrata apetytu, zaburzenia miesiączkowania.
Zespół Conna
To pierwotny hiperaldosteronizm, zespół, w którym dochodzi do podwyższenia produkcji aldosteronu. Zwykle wywołany jest guzami nadnercza lub ich przerostem.
Objawy to nadciśnienie, osłabienie mięśniowe, wielomocz, wysoki poziom aldosteronu we krwi, obniżona aktywność reninowa osocza.
Prawidłowa praca nadnerczy ma zatem kluczowe znaczenie dla całego organizmu. Gdy pojawiają się choroby nadnerczy, warto jak najszybciej przystąpić do diagnozy i leczenia.